Ankara'nın Başkent Oluşu ve Cumhuriyet'le Gelişimi [TUR]
Ankara, 13 EKİM 1923’te Türkiye’nin başkenti oldu. Kurtuluş savaşında aktif rol oynaması Anadolu’nun ortasında yer alması gibi nedenler bu durumu etkilemiştir. Bunun yanında yeni yönetimin eskisinden farklı olduğunu, eski hasta adam olarak nitelendirilen devletin yıkılıp yerine ayakları sağlam basan cumhuriyetin kurulduğu belirtilmek istenmiştir. Bu da Osmanlı’ya başkentlik etmiş İstanbul ya da daha önceki devletlerle özdeşleşmiş Konya, Kayseri gibi şehirler seçilmeyerek onların yerine tarihi önemi Kurtuluş savaşıyla başlayan Ankara seçilerek sağlanmıştır.
Başkent seçilmesinin hemen ardından şehrin düzenlemesi için adımlar atılmıştır. Daha sonraları yerini Ankara belediyesinin alacağı Ankara şehremaneti kurulmuş finansman sağlaması için emlak ve eytam bankası kurulup kredi kaynakları büyük oranda Ankara’ya tahsis edilmiştir. Yapı malzemeleri için fabrikalar ve amele evleri yapılmıştır.
Şehrin imarının planlı ilerlemesi için 1925-1928 yılları arasında yabancı firmalarla çalışılsa da bu çalışmalar pek olumlu sonuç getirmemiş 1928 yılında Ankara İmar Müdürlüğü açılmıştır. 1928’de uluslararası bir yarışma yapılarak kazanan Alman mimar Herman Jansen’ in Ankara imar planı benimsenmiştir. Bu plan doğrultusunda şehrin ticari merkezi Ulus, idari merkezinin ise Yenişehir olmasına karar verilmiştir. Tarihi değeri olan ve kaleye doğru uzanan eski kentin korunması ve yalnızca yeni kentle temas eden batı kesiminin modernleştirilmesi öngörülmüştür. Ankara Bulvarı’nın çevresi ızgara dokusunda düzenlenerek konuta ayrılmıştır.
Cumhuriyetin ilanıyla gerçekleşen devrimler tüm yurt halkında olduğu gibi Ankara halkının sosyal yaşamında da etkili değişikliklere neden olmuştur. Halk daha fazla balo, konser, tiyatro, at yarışı gibi etkinliklere ilgi duymuştur. Talep bu yönde olunca ihtiyacı karşılamaya yönelik kuruluşların yapımı hız kazanmıştır. Gençlik parkı, 19 Mayıs stadı, Hipodrom gibi yapılar bu dönemde talebi karşılamak amacıyla yapılmış yapılardır.
Bu dönemde Ankara’da kişi başına düşen belediye harcaması ortalaması Türkiye ortalamasının 23 katını bulmuştur. Dünya bunalımı nedeniyle yaşanan ekonomik sıkıntılarda tüm Türkiye’de şehirlerin kalkındırma faaliyetleri duraklarken Ankara ayrıcalıklı olarak hızla devam etmiştir. Bu da Ankara’nın kalkındırılma faaliyetlerinin o dönemdeki önemini göstermektedir. Bu durum Ankara’nın o dönemde hem mimar ve mühendisler için geniş bir uygulama ve bilgi edinme alanı yatmış hem de yazarlar için yazılarına konu yaratmıştır. Dönemin yazarları Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Falih Rıfkı Atay gibi yazarlar şehrin gelişmesine ve dönemin mimarisine eserlerinde yer vermişlerdir. Örneğin; Yakup Kadri Karaosmanoğlu Ankara romanında geçen (‘Yenişehir’den Kavaklıdere’ye sıralanan villalar arasında kulesiz saçaksız binalara rasgelmemek mümkün değildi… Lakin, bereket versin ki, ilk yılların acemiliği ve zevksizliği yüzünden meydan alan bu cereyan, birdenbire yerini modern mimariye bıraktı… Onlar da önce saçaklı, kuleli bir evde oturmakta idiler. Onlar da her aile gibi sonradan moderne doğru bir istihale buhranına müptela oldular… H. Bey, (…) herkesten ileriye gidip, aleme kübiğin ilk örneklerini gösterdi. Köşeleri baştanbaşa camlı, kapıları lakeden ve tavanları gizli elektrik enstalasionlarına göre oyuk binaların ilk H. Bey ‘in evi oldu.) metninde dönemin mimari değişim sürecinin halktan bir birey tarafından nasıl göründüğüne ışık tutmuştur. Tüm bu çabalar sonucu kurtuluş savaşı yıllarında 'yoksul, susuz, daracık sokaklı, köhne' gibi sıfatlarla adlandırılan Ankara 'yoktan var edilmiş ilk Cumhuriyet kenti' olarak anılmaya başlanmıştır. Cumhuriyetle paralel olarak gelişim gösteren bu kent Türkiye Cumhuriyeti ile Osmanlı Devleti'nin ayrıldığı noktaları şehir dokusu ve mimarisi ile gözler önüne sermektedir. Günümüzde Ulus ve çevresine gidildiğinde bu önemli döneme tanıklık etmiş tarihi dokuyu hissedebilmekteyiz.
